atheisme.eu home
Er is geen god - wij maken ons leven zelf - atheisme.eu

 
home | doelstellingen | forum | nieuwsbrief | boeken | zoek | contact | links |


Atheisme, een wereldbeeld zonder goden. Alles over waarom we een wereld nodig hebben gebaseerd op secularisme, humanisme, rationalisme en vrije kritiek.

Lees de doelstellingen. Suggesties en kritiek kunnen hier ook worden geplaatst.

Alle artikelen

Alfabetisch

Categorieën

linkdump
maatschappij
opinie
religie
wetenschap

Doe

Agenda, evenementen, tips

nieuwsbrief

netwerk

Meest gelezen

1. (40603) Vergelijk de bijbel met de kora…
2. (16772) Atheïstische Beweging
3. (15897) Religie is een leugen gebaseerd…
4. (14462) Carol Tavris over cognitieve di…
5. (12476) Geloof of wetenschap - Cees Dek…
6. (12112) Jill Bolte Taylor over de herse…
7. (12013) Over bidden en de dood
8. (9921) Bertrand Russell: waarom ik gee…
9. (9570) De noodzaak van kritiek op de i…
10. (9416) Chris Buskes over de invloed va…

Extra

Powered by Pivot - 1.40.4: 'Dreadwind' 
XML: RSS Feed 
XML: Atom Feed 

« Ammar Abdulhamid | Home | De mythe van de secul… »

Joseph Hoffmann over wetenschap en religie

15 04 07 - 00:00 - Categorie: wetenschap

Op 29 december 2006 was de centrale gast bij Point of Inquiry (POI), het digitale mediacentrum van Center for Inquiry, Joseph Hoffmann, directeur van het Committee for the Scientific Examination of Religion (CSER), een instituut dat fungeert als platform voor wetenschappers die onderzoek doen naar geloof en religie. Joe Hoffmann is historicus, gespecialiseerd in de historische en maatschappelijke achtergrond van het vroege christendom, de historische Jezus en de functie van godsdienst in de maatschappij. Hij schreef diverse boeken, waaronder zijn laatste boek Just War and Jihad: Violence in Judaism, Christianity, and Islam.
Hoffmann deed onderzoek naar de oorsprong van deze godsdienst, en heeft in het algemeen belangstelling naar de vermeende stichters van godsdiensten zoals Jezus, Mozes, Mohammed, Boeddha etc., legendarische figuren over wie ondanks hun uitgebreide levensbeschrijvingen geen historisch levensteken te vinden is. Hij staat skeptisch tegenover het bestaan van een historische Jezus, de grondlegger van het Christendom. Dat roept de vraag op of een wetenschapper wel objectief onderzoek kan doen vanuit de bevooroordeelde houding dat de centrale figuur van de godsdienst nooit heeft bestaan.

Historische Jezus-verfilming volgens het evangelie van Matteus, van Pasolini
Historische Jezusverfilming volgens het evangelie van Mattheüs, van Pasolini.

Hoffmann wijst op de noodzaak van een skeptische houding om de godsdiensten te benaderen omdat dit geldt voor elk onderwerp dat door wetenschappers wordt onderzocht. Het is onderdeel van de wetenschappelijke methode; het houdt dus geen atheïstische bevooroordeeldheid in. Objectief, op historische feiten gebaseerd bewijs zou evengoed tot de ondubbelzinnige conclusie kunnen leiden dat Jezus wel heeft bestaan, al is de kans gering dat er wetenschappelijk bewijs tevoorschijn zou komen dat deze historische persoon werkelijk 'onbevlekt' was ontvangen of een zoon van god was. Vele theologen in de 20e eeuw  waren van mening dat  voor een theoloog een skeptische en rationele houding  een voorwaarde was voor een betekenisvol geloof, wat wordt weerspiegeld in de uitdrukking dubito ergo credo, 'ik twijfel, dus ik geloof'.

Fundamentalistische benadering

Skepsis en twijfel speelden een grote rol in de 20e eeuw. De vraag is hoe dit wordt voortgezet in de 21e eeuw. Op dit moment heeft het rationele, materialistische onderzoek concurrentie van verschillende fenomenen die een kritische houding tegengaan, en waarmee afstand wordt genomen van de sceptische houding onder theologen die sinds de Verlichting werd aangenomen.

Mozes ontvangt de stenen tafelen van god. Bijbelillustratie van Gustave Doré.
Mozes ontvangt de stenen tafelen van god. Bijbelillustratie van Gustave Doré."

Bepaalde theologen hanteren een niet-kritische, fundamentalistische benadering, die de context buiten beschouwing laat, maar zuiver de  tekst neemt als startpunt voor onderzoek. In plaats van de bijbel kritisch te bestuderen wordt hij aanvaard zoals hij zich voordoet. Het heilige boek wordt gezien als een selfauthenticating text: de tekst verklaart zichzelf. 
Aan de tekst wordt de hoogste autoriteit verleend omdat de bijbel rechtstreeks door god zelf is geopenbaard. De tekst bevat alles wat nodig is aan kennis over de geschiedenis, leefregels  etc.
Er hoeft dus geen onderzoek te worden gedaan naar de historische  context waarbinnen de bijbelboeken onstonden of naar een ontwikkeling in de ontstaangeschiedenis ervan gebaseerd op historisch bewijs. Het is zelfs niet nodig een bepaalde opleiding te hebben of kennis te hebben over de context waarbinnen de godsdienst is ontstaan, want het boek bevat alles waarvan god zelf besliste dat het nodig was om bekend te maken.
Volgens deze houding is zelfs geen basale kennis van de geschiedenis is nodig om de bijbel te begrijpen, noch vaardigheid in methodisch onderzoek. Dit is een fundamentalistische houding, die voortkomt uit de aanname dat de tekst door god zelf is geopenbaard.

Fragment van een Soemerisch kleitablet met spijkerschrift, 2600 v.o.j., met het verhaal van Shuruppak en Ziusudra, de Soemerische Noach.
Fragment van een Soemerisch kleitablet met spijkerschrift, 2600 v.o.j., met het verhaal van Shuruppak en Ziusudra, de Soemerische Noach.

Een tweede probleem van dit fundamentalisme is dat een hele periode in de geschiedenis van de bijbelkritiek die begint in de negentiende eeuw wordt genegeerd of verworpen. In deze tijd werd veel kennis over de historische achtergrond van de bijbel verzameld, doordat archeologen en taalkundigen massale belangstelling kregen voor het Midden-Oosten. Er vonden vergelijkende studies van deze mythen plaats met de verhalen in de bijbel. Het oudste ontcijferde schrift, het spijkerschrift, werd ontwikkeld door de Soemeriërs. Dankzij het feit dat men schreef op relatief onvergankelijke kleitabletten zijn er veel teksten overgeleverd over de leefwijze en godsdiensten van deze volken. Vele parallellen met de bijbel kwamen aan het licht dankzij de ontcijfering van het Soemerisch en Akkadisch, zoals met het bijbelse scheppingsverhaal. De bijbelse zondvloed kwam al voor in verschillende oudere verhalen, zoals de mythe over Shuruppak en Ziusudra, dat wordt verteld op het kleitablet dat hierboven is afgebeeld. Een beroemde oude tekst is het Gilgamesj-epos, bij velen bekend omdat hierin al een geschiedenis werd verteld over een grote wereldvloed, een duidelijke voorloper van het bijbelse zondvloedverhaal. Hij strandde met zijn boot op een berg, en zond driemaal een vogel uit om te zien of er alweer land verscheen.

Een andere mythe vertelt hoe de man Adapa door de god Enki wordt gewaarschuwd tijdens een reis naar de dodenwereld om niet te eten of drinken van hetgeen de hemelgod Anu hem aanbiedt. Adapa slaat het voedsel en de drank af.

Assyrisch reliëf, 13e eeuw v.c., mythische voorstelling van roeiers in boten door onderwereld, met dieren, fabelwezens en de zeegod Dagon, gaf misschien aanleiding tot het beeld van Noach in de ark.
Assyrisch reliëf, 13e eeuw v.c., mythische voorstelling van roeiers in boten door onderwereld, met dieren, fabelwezens en de zeegod Dagon, gaf misschien aanleiding tot het beeld van Noach in de ark.

Achteraf blijkt het om het voedsel te gaan dat hem onsterfelijkheid zou geven; de god Enki had tegen hem gelogen. De motieven zijn makkelijk te herkennen in het Genesis-verhaal, waar Adam en Eva uit het paradijs worden gestuurd in verband met verboden vruchten, en zo het begin van de sterfelijke mensheid vormend. Het hier afgebeelde Assyrische reliëf uit de 13e eeuw v.Chr. toont roeiers door de onderwereld, vergezeld van dieren, fabelwezens en de god Dagon, een voorstelling die misschien terug te voeren is op dezelfde mythe als de bijbelse ark van Noach.
Dit soort ontdekkingen leiden tot de vraag welke god de verhalen dan wel zou hebben geopenbaard. Voor een objectieve onderzoeker is de meest relevante vraag welk verhaal ouder was. Alles wijst erop dat de Babylonische teksten ouder zijn dan de Hebreeuwse, en de conclusie moet wel zijn dat de bijbelse geschiedenis leunt op de oudere, en ervan is afgeleid. Wie gelooft in een heilige openbaring staat nu geplaatst voor de vraag welke god die teksten dan heeft geopenbaard.

Historische methode

Om de godsdienstwetenschap verder te brengen is er een andere benadering van de tekst nodig. De historische wetenschap heeft een manier gegeven om teksten te interpreteren en ze te bekijken in de context van de tijd waarin ze ontstonden, en in samenhang met andere ontwikkelingen. Via deze historische methode is het mogelijk om tot wetenschappelijk verantwoorde uitspraken over de bijbel te komen. De methode van de historische wetenschap werd in de 19e eeuw in Duitsland door theologen en bijbelkritici  geïntroduceerd in de discussie, met name in de universiteitsstad Tübingen. 

Fragment van Het laatste Oordeel van Jeroen Bosch; middeleeuws concept van eeuwige straf.
Fragment van Het laatste Oordeel van Jeroen Bosch; middeleeuws concept van eeuwige straf.

Filologen bestudeerden hier de bijbel door de tekst te vergelijken met contemporaine joodse en Hebreeuwse teksten. Door alleen gebruik te maken van historisch betrouwbare teksten trachtten zij de begintijd van het Christendom te reconstrueren, in de context van de geschiedenis. De historische methode verschaft de instrumenten om op een wetenschappelijke manier naar de teksten en de context te kijken, en ideeën en feiten te interpreteren. Zelfs complexe ideeën als goed en kwaad, deugdzaamheid, straf en beloning of hoe concepten over goden ontwikkelden kunnen met zo'n kritische, wetenschappelijke benadering worden onderzocht. Dat wil niet zeggen dat het doel van de skeptische benadering is om de godsdiensten af te breken, zulk onderzoek kan tot constructieve, zinvolle conclusies leiden. De beste onderzoekers op dit gebied zijn meedogenloos wat betreft het toepassen van de elementaire canon van de historische kritiek op de teksten, cijfers en ideeën.

Het doel van een skeptische wetenschapper is niet bij voorbaat het geloof te ontmantelen. Een wetenschapper moet elk onderwerp met dezelfde mate van objectiviteit en skepsis benaderen. De wetenschappelijke studie van het geloof en godsdiensten is wat dat betreft niet anders dan de wetenschappelijke studie van andere terreinen. Voor een wetenschappelijke studie van god en religie moet dezelfde wetenschappelijke houding worden aangenomen die ook voor andere onderzoeksgebieden is vastgesteld.

Thomas a Kempis bestudeert de bijbel uit de context. Miniatuur uit De Imitatione Christi.
Thomas a Kempis bestudeert de bijbel uit de context. Miniatuur uit De Imitatione Christi.

Volgens bepaalde wetenschappers zoals Richard Dawkins heeft de theologie helemaal geen onderzoeksveld, omdat er geen goden bestaan. 'Theologie' betekent letterlijk gezien 'praten over god'. Voor wie niet in goden gelooft, is wat theologen over god zeggen betekenisloos. Bekeken vanuit de ervaringswereld van gelovigen heeft het weinig zin om wetenschappelijk onderzoek te doen naar de 'bron' van de ervaringen. Deze vermeende bron heeft voor deze mensen wel een betekenis, maar die berust vaak op een verkeerde interpretatie van de ervaring of waarneming.
Maar voor wetenschappelijke onderzoekers is religie wel degelijk een onderwerp voor onderzoek op allerlei gebieden, alleen staat 'god'  hierin niet centraal. Godsdienst kan worden bekeken in termen van een ideeëngeschiedenis. Er kan worden onderzocht hoe godsdiensten invloed uitoefenden op politiek en ethiek, op zaken als huwelijk, slavernij, stamcelonderzoek etc. Er lijkt geen terrein te zijn dat vrij is van religieuze bemoeienis. Al deze gebieden kun je objectief bekijken. Dat wil zeggen dat je niet gewoon tegen de religieuze inmenging strijdt, maar dat je deze wetenschappelijk observeert en interpreteert.

Fenomeen tegenover noumenon.

In de vroege Verlichting maakte Kant een filosofisch onderscheid tussen fenomenen en noumena. Fenomenen zijn dingen die behoren tot de tastbare, zintuiglijk waarneembare wereld zoals deze zich aan ons voordoet. Je kan ze observeren in de ruimte en tijd, ze hebben een meetbare massa. Noumena behoren tot de wereld der ideeën. Het zijn dingen waar je wel over kan denken, maar die niet tastbaar bestaan, of zelfs helemaal niet bestaan, zoals goden. Het idee van 'god' is een noumenon, en het ervaren van een 'noumenon' is een religieuze ervaring, die kennis schonk over god, op een manier die via de zintuiglijk waarneembare wereld niet kon worden verkregen.
Om over de niet-tastbare noumena iets conctreet wetenschappelijks te zeggen moet je ze dus anders benaderen dan fenomen.

Pet scan toont de biochemische oorzaak van zogenaamde noumenale ervaringen.
Pet scan toont de biochemische oorzaak van zogenaamde noumenale ervaringen.

Sinds de 18e eeuw is er veel gebeurd. Noumenale zaken als religieuze of mystieke ervaringen worden tegenwoordig verworpen als bewijs van het bestaan van god. Deze zaken worden nu bestudeerd als fenomenen; ze worden biochemisch of psychologisch verklaard, dus als iets waarneembaars met een oorzaak, die wordt bestudeerd vanuit sociale wetenschappen, neurologie etc. Het bestuderen van zulke fenomenen kan betrekking hebben op de oorzaak van een ervaring, de manier waarop het gedrag wordt beïnvloed, de manier waarop godsdiensten concreet invloed hebben, de impact die het heeft op ethische en maatschappelijke beslissingen, de manier waarop dit verschilt met het gedrag van seculiere humanisten etc.

Postmodernisme en relativering van de werkelijkheid.

Een andere stroming die zich verwijdert van de wetenschappelijke skepsis is de liberale geest die terug te voeren is op een bepaalde school die ontstond aan de universiteit van Chicago in de jaren zeventig en tachtig, die als uitgangspunt heeft dat religie een positief effect heeft, en hieruit voortkomende bewegingen zoals het postmodernisme, die de visie op werkelijkheid en ethiek zo sterk relativeren dat er geen objectieve waarheid meer bestaat. Wetenschappelijke kennis werd een waarheid gelijkwaardig aan andere wereldbeschouwingen die bijvoorbeeld hun kennis halen uit de spirituele wereld. Op zich kunnen dergelijke onkritische benaderingen interessant zijn, maar ze leiden niet tot een antwoord op de vraag of je tot in deze tijd nog wel moet vasthouden aan een concept als 'eeuwige straf', of dat we een concept als 'zonde' serieus moeten nemen. CSER biedt voor de postmoderne kritiekloosheid een skeptisch alternatief.   

Een wetenschappelijke onderzoeksmethode toepassen op de godsdienst wil niet per definitie zeggen dat de godsdiensten vanuit een bevooroordeelde wetenschappelijke positie moeten worden afgebroken. Dit kan worden uitgelegd met een voorbeeld uit de literatuurkritiek.  Herald Bloom hield niet van T.S. Elliott, omdat deze een anti-semiet was. Je moet dit weten om te begrijpen waar de tekst over gaat. Vanuit deze kennis over de context kun je bepaalde passages als 'gevaarlijk' beschouwen, omdat er een opvatting buiten de tekst aan ten grondslag ligt.

De schepping van Adam, schildering van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan.
De schepping van Adam, schildering van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan.

Met zijn aanval op Elliott wil Bloom  niet de literatuur aanvallen, maar hij analyseert deze wel vanuit een kritische houding. Hetzelfde geldt voor het absurde scheppingsverhaal in Genesis of het onvoorstelbaar verschrikkelijke geweld in de bijbel. Het kritisch benaderen van de bijbelse geschiedenis en deze zien als product van een bepaalde ideologie of kennis is niet hetzelfde als het doel hebben de godsdiensten af te breken. Mensen moeten zelf hun conclusies trekken over de moraal en het nut van de bijbelse teksten. Maar dat is alleen mogelijk als instrumenten worden ontwikkeld waarmee de teksten kunnen worden geanalyseerd. Kritisch onderzoek kan natuurlijk wel degelijk een negatieve impact hebben, bijvoorbeeld door de conclusie dat godsdiensten gevaarlijk en gewelddadig zijn.

Skepsis heeft niets te maken met een strijd tegen de religie. De wetenschappelijke methode is de beste om de wereld te begrijpen zoals hij is. Gewoonlijk houdt de wetenschap zich bezig met het beschrijven van de natuurlijke wereld. Het is nog maar kort geleden dat het woord wetenschap werd beperkt tot begrip van de natuurlijke wereld, en dat er een scheiding werd gemaakt tussen filosofische en exacte onderwerpen. De definitie zou verbreed kunnen worden tot het totaal van waarmee mensen zich bezighouden. Dat wil zeggen dat een wetenschappelijke methode niet alleen wordt toegepast op de sterren en de hemel en de aarde, of hoe we ons leven kunnen verlengen, maar ook op concepten als wat het inhoudt goed te leven, ethische codes etc. Hoffmann zou als historicus de vraag willen stellen waar onze ethische codes vandaan komen, en of de codes uit de oudheid nog in de complexe wereld van vandaag toepasbaar zijn.

Gods regenboog na de zondvloed - in werkelijkheid zijn regenboog en vloed niet door goden veroorzaakt, maar verklaarbare natuurverschijnselen.
Gods regenboog na de zondvloed - in werkelijkheid worden regenboog en vloedgolven niet door goden veroorzaakt, maar zijn het verklaarbare natuurverschijnselen.

Een belangrijk wetenschappelijk criterium is het vinden van een onweerlegbaar bewijs.  Bepaalde wetenschappers willen de methode van falsificeerbaarheid dat is uitgewerkt door materialisten als Popper ook toepassen  in de godsdienstwetenschap. Het is duidelijk dat er geen weerlegbare theorie over het bestaan van god of het vliegende spaghettimonster bestaat. Maar de vraag is hier: wat maakt iets falsificeerbaar als je het hebt over deze bredere definitie van wetenschappelijk inzicht? Er blijkt dat bijvoorbeeld de heilige teksten zelf specifieke claims bevatten over het wezen van god die te falsificeren zijn. Theologen, gelovigen en hun boeken kennen hun god allerlei eigenschappen en daden toe die op een wetenschappelijke manier zijn te weerleggen. In die zin kan je wel degelijk op een wetenschappelijke manier aantonen dat de eigenschappen die de gelovigen toeschrijven aan god in strijd zijn met de werkelijkheid. Op die manier is bijvoorbeeld aangetoond dat regen, vloed, bliksem en regenboog verklaarbare natuurverschijnselen zijn, en geen attributen of manifestaties vaneen god.

Neuraal netwerk, organisme bestudeerd binnen de cognitieve neurologie.
Neuraal netwerk, organisme bestudeerd binnen de cognitieve neurologie.

Cser brengt wetenschappers uit verschillende disciplines bij elkaar om de godsdienst op een skeptische manier te onderzoeken. Gebruik van het gezonde verstand bij het observeren van religieuze fenomenen wordt aangemoedigd. Wetenschappers uit verschillende hoeken zijn er inmiddels bij betrokken, en steeds meer mensen krijgen er belangstelling voor, omdat een alternatief wordt geboden voor de niet zo interessante opties die op het moment binnen de academische wereld bestaan voor godsdienstwetenschappers. Cser heeft sinds oktober een tijdschrift uitgebracht,  Cser Review, dat eenmaal per kwartaal uitkomt. Het tweede nummer gaat bijvoorbeeld over bio-ethiek en de rol die godsdienst speelt in de besluitvorming hierover. Een ander onderwerp waaraan door Cser tijdens een grote conferentie aandacht zal worden besteed is de cognitieve neurologie als verklaring voor godsdienst. Op dit moment werkt Cser met de populaire cognitieve psycholoog Steven Pinker, die belangstelling heeft voor de aanleg van onze hersens voor het denken in bepaalde patronen die de religieuze denkbeelden kunnen verklaren.

Beluister hier het interview met Joseph Hoffmann op Point of Inquiry.


Point of Inquiry (POI) is het digitale mediacentrum van Center for Inquiry, een organisatie die zichzelf tot doel heeft gesteld met behulp van de wetenschappen en het gezonde verstand de paranormale wereld en de religieuze geloofssystemen onder de loep te nemen, en alternatieve waarden te ontwikkelen op een humanistische en seculiere basis en een rationele benadering van de werkelijkheid.
Op POI zijn podcasts met interviews te beluisteren met spraakmakende critici, intellectuelen, filosofen, illusionisten en vele experts op het gebied van de wetenschappen, politiek, ethiek, geschiedenis etc. Zij spreken over de godsdienst en secularisme, geloof en bijgeloof, alternatieve therapieën en de wereld van het paranormale en de pseudo-wetenschappen. Vaste interviewer is D.J. Grothe, die zelf afkomstig is uit de manipulatieve wereld van het illusionisme.

Auteur:

Dit artikel is 2350 keer gelezen.


drie reacties

Sinds kort heeft The Jesus Project, het instituut dat onder leiding van Joe Hoffmann onderzoek doet naar de ontstaansgeschiedenis van het christendom, een eigen website:

http://www.Jesus-Project.com

Voor meer wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp, zie ook deze Duitse website: http://www.radikalkritik.de/
Els - 18 07 07 - 14:14

Jezus wordt niet beschouwd als iemand die 'onbevlekt is ontvangen' Deze fout wordt enorm vaak gemaakt en hoort in een krant als Trouw niet thuis. Onbevlekt ontvangen is Maria. Dat wil zeggen dat zij volgens de katholieke leer zonder erfzonde is ontvangen. Wel wordt door de katholieke kerk aangenomen dat Maria maagd was en altijd maagd is gebleven, maar met bevlekt zijn heeft dat niets te maken. Het feest van Maria's onbevlekte ontvangenis is op 8 december, precies 9 maanden voor het feest van Maria geboorte.
p.s. gelieve mijn e-mail adres aan niemand ter beschikking te stellen. Met vriendelijke groet,
C.M.Gispen-Vos
C.M. Gispen-Vos - 26 07 07 - 15:59

Beste C.M. Gispen-Vos,

Vriendelijk bedankt voor de correctie. Het artikel komt niet uit de Trouw, maar is een weergave van een interview 'Point of Inquiry', het Ipod-centrum van sceptische internetsite. Ik weet niet zeker of ik per ongeluk de fout heb gemaakt tijdens de vertaling, of dat Hoffmann zich zelf heeft vergist, ik zal er nog eens naar luisteren. Het is in elk zeker dat ik dit niet wist. Ik zocht er nog even wat informatie over op, en vond een aantal artikelen, waaronder het volgende:

http://www.hellighart.nl/docenten/projec..

Daaruit blijkt in elk geval dat ik niet de enige ben die dit niet wist. Dat lucht toch op.

Ik begrijp inmiddels dat dit dogma een antwoord is op de eeuwenoude vraag hoe het zou kunnen dat Jezus zou zijn geboren uit een vrouw die was belast door de erfzonde, en dat het niets heeft te maken met zijn eigen conceptie. Om dit verklaren werd op 8 december 1854 door paus Pius IX het dogma afgekondigd dat Maria in de schoot van haar moeder Anna een 'onbevlekte ziel' ontving, hoewel zij wel een vader had (Joachim).

Ik ben blij dat ik nu weet dat er met de onbevlekte ontvangenis iets heel anders wordt bedoeld dan ik dacht.
Els () (URL) - 26 07 07 - 16:48


  
Persoonlijke info onthouden?


 

Kattebel:
Verberg email:
 


Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of email-adres in te typen.

Laatste Reacties

Piet van Dijk (Vergelijk de bijb…): Heel vreemd. Als ik bijbe…
Piet van Dijk (Drogredenen in de…): In één woord: briljant. I…
Rita Wiersum (Is het tijd voor …): Hallo vrienden, mijn naam…
Jos (Ferdinand Domela …): Puur uit interesse, hoewe…
Max (Wanneer gaat het …): @Anton- 27 08 11 - 21:08:…
Edward Apcar (Religie is een le…): Mooi geredeneerd, maar he…
Jan (Religie is een le…): Eeuwenlang was Europa het…
Edward Apcar (Vergelijk de bijb…): In eerste instantie had i…
Max (Vergelijk de bijb…): Altijd lachen als islam-g…
Edward Apcar (Vergelijk de bijb…): Fout, beste Max, Christe…
Max (Vergelijk de bijb…): @Lancar (URL) - 07 12 18 …
Max (Vergelijk de bijb…): Moslims denken dat ze God…
frans lautenslage… (Religie is een le…): Maak u niet druk over het…
Yoram Diamand (Creationistische …): https://www.dropbox.com/s…
Edward Apcar (Religie is een le…): Door een of andere duiste…
Edward Apcar (Wanneer gaat het …): Ook nu weer wat aan de la…

Bol.com boeken

Het nut van vrome leugens
Het nut van vrome leugens
Arthur Schopenhauer

Ga naar de boekenpagina.

Forum activiteit

Zoek!


« Maart 2024
Z M D W D V Z
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Linkdump

Zondag 13 Mei 2012 at 12:40 am

Ultieme reis door het universum en de tijd, met uitleg over hoe de modernste technieken informatie geven.
Bekijk groot formaat
Dinsdag 22 Februari 2011 at 7:43 pm

Willekeurig deel uit een reeks weerleggingen van heilige hallucinaties, ter lering en vermaak.
Bekijk groot formaat
Zondag 12 December 2010 at 03:27 am

Hele aparte diabolis in musica in deze Handel-interpretatie van Edward Current en Steven Clark. Om alvast in de kerststemming te komen.
Bekijk groot formaat
Zaterdag 09 Oktober 2010 at 7:39 pm

Ray Comforts onbekendheid met de oorsprong van de hond inspireert tot evolutiefilmpje.
Bekijk groot formaat
Zondag 19 September 2010 at 12:42 pm

De paus heeft te vaak gezegd dat Hitler een atheist was. Hitler was een katholiek, en werd om die reden gesteund door het Vaticaan tegen het opkomende atheïsme.
Bekijk groot formaat
Vrijdag 02 Juli 2010 at 8:55 pm

Een vrije vertaling van de film Critical Thinking van Qualiasoup.
Bekijk groot formaat
Dinsdag 06 April 2010 at 12:30 am

Wie zegt niet in het bovennatuurlijke te geloven krijgt vaak te horen dat hij zich 'open moet stellen'. Maar wat is dat eigenlijk, open mindedness?
Bekijk groot formaat
Zaterdag 20 Februari 2010 at 05:07 am
Bekijk groot formaat
Maandag 07 December 2009 at 4:25 pm Eugenie Scott houdt een lezing met de titel Creationism: still crazy after all those years.


Bekijk groot formaat
Zaterdag 01 Augustus 2009 at 3:51 pm Voor wie deze documentaire nog niet heeft gezien: deel 1 en deel 2.

Bekijk groot formaat
 

Unbenanntes Dokument

© 2007 atheisme.eu